Rouw
Afgelopen vrijdag zaten David en ik net bij het uitzendbureau, toen David een sms kreeg: zijn opa van moederskant was die nacht overleden. We waren natuurlijk erg geschrokken, hij was al wel oud (81 jaar), maar het kwam toch vrij onverwacht, hij was niet ziek ofzo. David probeerde zijn ouders te pakken te krijgen, maar ze namen de telefoon niet op, er is op zo’n moment ook zoveel te regelen.
Het hield ons de hele tijd bezig, ‘s middags gingen we op kraamvisite bij Eva, wat erg gezellig was, maar ook wel een beetje dubbel. ‘s Avonds kregen we Davids moeder te pakken en hoorden we hoe het gegaan was: opa had zich ‘s nachts niet zo goed gevoeld en had een van zijn dochters gebeld die in de buurt woonde of ze even kon komen. Zij vertrouwde het niet helemaal en nam haar man mee, en toen ze aankwamen was opa al overleden. Hij lag op de grond naast de telefoon en heeft waarschijnlijk niet geleden, het ging erg snel. De andere kinderen werden gebeld en opa werd op de bank gelegd. Oma heeft erg lang bij hem gezeten, net als de kinderen, en opa lag er erg vredig bij. Helaas kon hij echter door het warme weer niet thuis worden opgebaard, dat had hij graag gewild. Gelukkig was er genoeg gelegenheid om opa op te zoeken in de aula.
Op zondag gingen David en ik naar Hoogeveen. ‘s Morgens vroeg reden we weg en we pikten Esther op in Utrecht. Onderweg werden we al gebeld dat we snel moesten komen, aangezien de kist op korte termijn gesloten zou moeten worden, in verband met het ontbindingsproces dat door de hitte behoorlijk versnelt. Zo tegen half een waren we in Hoogeveen en we gingen met het hele gezin bijna meteen door naar Slagharen, naar oma.
Ik zag er wel wat tegenop, je komt dan de hele familie tegen in zijn verdriet en ik wist absoluut niet wat ik kon verwachten. Gelukkig had ik daarin steun aan Lilian, die een beetje in een zelfde soort positie zat als ik: opa niet erg goed gekend hebben, maar natuurlijk wel enorm geraakt worden door het verdriet van de mensen van wie je houdt. Iemand die dichtbij je staat verdrietig zien is vaak erger dan dat je het zelf bent. Gelukkig was de sfeer in Slagharen erg goed, er was ruimte voor zowel verdriet als voor lachen om verhalen over vroeger. Zo ongeveer alle kinderen waren daar (opa en oma hebben elf kinderen), al waren wij op dat moment de enige kleinkinderen.
Helaas konden we opa uiteindelijk niet meer zien. Wel gingen we nog wat voorbereiden voor de begrafenismis. Ik was namelijk gevraagd om het Ave Maria van Bach-Gounod te zingen en ook Jochem te begeleiden op de piano, dus we moesten even naar de piano kijken en zo nog wat dingen. Sowieso moest er erg veel geregeld worden, Ria was veel weg, overleggen over de invulling van de mis, het voorbereiden van de wake van maandagavond en natuurlijk praten over opa, herinneringen ophalen. En daarbij komt nog de zorg voor oma, die immers invalide is en dus eigenlijk helemaal niet meer zelfstandig in haar huis kan blijven wonen.
Heel vreemd voelde het ook dat Davids moeder die dag jarig was, dat was wel heel erg dubbel natuurlijk, al mag je ook het leven nog steeds vieren, ook al is de dood ook aanwezig. We hebben nog wel taart gegeten en ‘s avonds met het hele gezin heerlijk gegeten. De verhalen kwamen los en we zaten tot laat op de avond te praten over wat ons bezighield. Ook moest er een tekst bedacht worden die namens David, Peter en Esther zou worden voorgelezen in de wake en in de dienst. Dat was nog wel moeilijk, want hoe zeg je in weinig woorden wat iemand voor je betekende?
Op maandagavond was ‘s avonds de wake in de kerk. Er waren erg veel mensen. Erg bijzonder was dat er ook familie van Hermans kant aanwezig was. Hartverwarmend. Tijdens de persoonlijke momenten van de wake, zoals de voorbeden, waarin de teksten van de kleinkinderen werden gelezen, kwamen de emoties los. Het mooie was dat iedereen iets essentieels zei, maar dat alles bij elkaar een compleet plaatje gaf van wat opa betekende. Ik had van de rest van de wake toch nog een persoonlijker geheel verwacht, want eigenlijk was de wake bijna een kerkdienst, maar er waren wel erg ontroerende momenten.
Opnieuw zaten we nog lang te praten in de tuin. Er is zoveel te zeggen en te delen. We sliepen laat, en de volgende ochtend was de begrafenis om half elf. Ik wilde er een uurtje eerder zijn om in te zingen en om het stuk van Jochem nog even samen door te spelen. Tegen tien uur was de hele familie aanwezig en om half elf zat de kerk opnieuw erg vol. De mis was vrij algemeen vond ik, maar er waren ook persoonlijker momenten, met name opnieuw de voorbeden, de teksten van de kinderen en de muziek. Ik wilde ontzettend graag mooi zingen vandaag, maar was ook wat bang dat de geladen sfeer mij teveel zou meenemen. Uiteindelijk was ik best wat shaky bij het zingen en met name erna, maar het was toch goed en de mensen begonnen zelfs te klappen. Daar werd ik wel een beetje door overvallen, want dit ging niet om mij maar om opa. Maar als zoiets spontaan gebeurt is het ergens ook wel weer goed.
Na de mis gingen we opa begraven op het kerkhof naast de kerk. Met name Annie’s woorden raakten me, zij legde de nadruk op de steun die opa en oma elkaar gaven. Dan besef je weer wat een enorm gemis het moet zijn om na 56 jaar huwelijk opeens weer alleen te zijn, alleen in je bed te liggen, wetend dat hij echt nooit meer terugkomt. Dat schiet gewoon recht je hart in. We namen afscheid en het voelde vreemd om de kist in een open graf achter te laten.
We dronken nog koffie in een restaurantje in de buurt en daar was ook gelegenheid tot condoleren. Er leek wel geen einde te komen aan de rij van mensen die hun medeleven wilden laten blijken. Dat was wel erg mooi, en ook dat het zulk mooi weer was. Er werd veel gepraat, maar ook gelachen. Veel mensen bedankten me voor het zingen, ze hadden het erg mooi gevonden. Ik vond het juist heel fijn dat ik in de gelegenheid was om iets te doen, iets te doen waar mensen misschien op dat moment iets aan hadden. Het geheel was wat telde en dat was erg goed. En de familie is hecht, iets om heel wijs mee te zijn. En uiteindelijk overwint dat, het leven, waar opa nog steeds deel van uitmaakt voor heel veel dierbaren.